Szczawnica - historia uzdrowiska



Pierwsza wzmianka o Szczawnicy pojawia się w 1413 roku, dotyczy przekazania Abrahamowi Czarnemu z Goszyc 400 florenów przez króla Władysława Jagiełłę. Kolejna informacja pochodzi z XV wieku z opisu beneficjów Kościoła Katolickiego "Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis" autorstwa Jana Długosza. W 1490 roku król Kazimierz Jagiellończyk odnowił przywilej dany Janowi Sołtysowi ze Szczawnicy. Do końca XVIII wieku miejscowość należała do Starostwa Czorsztyńskiego.

Lecznicze właściwości szczawnickich wód znane były najprawdopodobniej już w XVII wieku. O przybywających pod koniec XVIII wieku kuracjuszach wspomina krakowski botanik i lekarz Franciszek Herbich. Pierwsza chemiczna analiza wód została wykonana w 1810 roku, niedługo potem rozpoczęto butelkowanie i wysyłanie wód także za granicę. Właścicielem tych obszarów był w tym czasie Józef Zachwieja. Po nim ziemie przejął Jan Kutscher ze Spisza. Kolejnym właścicielem stał się Jan Podhajecki, który w 1829 roku zdecydował się na oddanie swojej własności Stefanowi i Józefinie Szalajom. Dwa znane wówczas źródła zostały nazwane właśnie od ich imion. Szalajowie zapoczątkowali rozwój uzdrowiska, natomiast dzieło kontynuował ich syn - Józef Szalaj uważany za ojca-założyciela Szczawnicy.

Za sprawą Józefa Szalaja powstały pierwsze łazienki, pensjonaty, kaplica zakładowa oraz kryte chodniki chroniące kuracjuszy przed deszczem. Odkryte zostały również nowe źródła wód: "Magdalena", "Aniela", "Helena", "Waleria", "Jan" i "Szymon". Szalaj poszerzył i zmodernizował Górny Park Zdrojowy, wydał pierwszy szczawnicki przewodnik, zaczął organizować spływy przełomem Dunajca oraz rozpoczął popularyzację uzdrowiska. Kilka lat później powstały kolejne obiekty, utworzono Dolny Park Zdrojowy. Szczawnica nazywana była wtedy "perłą polskich wód". W 1876 roku Zakłady Zdrojowe, zgodnie z ostatnią wolą Józefa Szalaja, przeszły na własność Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie. Na początku XX wieku Polska Akademia Umiejętności sprzedała zakład hrabiemu Adamowi Stadnickiemu, który zbudował kolejne sanatoria i pensjonaty, nowoczesne inhalatorium z pierwszymi na ziemiach polskich komorami pneumatycznymi. W latach 20. i 30. XX wieku w uzdrowisku leczono przede wszystkim górnicze choroby dróg oddechowych.

W 1948 roku uzdrowisko zostało upaństwowione, skupiło się na leczeniu górników i hutników z Górnego Śląska. Rok później powstało pierwsze w Polsce sanatorium zajmujące się leczeniem pylicy krzemowej. Prawa miejskie Szczawnica uzyskała 18 lipca 1962 roku. W 1973 roku oddano do użytku zakład przyrodoleczniczy zaprojektowany przez inż. Marka Gliszczyńskiego. W latach 1973 - 1982 Szczawnica była połączona z pobliskim Krościenkiem tworząc miasto Szczawnica-Krościenko. W 1991 roku uruchomiono kolejkę z krzesełkami dwuosobowymi na Palenicę, natomiast w 2005 roku oddano do użytku kolejkę z krzesełkami czteroosobowymi. W ciągu roku w mieście odbywa się kilkanaście imprez kulturalnych m.in. "Święto Wód Pienińskich", "Noc Świętojańska", "Rozpoczęcie Lata Pienińskiego", "Festiwal Kultur Górskich".

©SK 2008 // Turystyka uzdrowiskowa w Beskidzie Sądeckim \\