Beskid Sądecki - rzeźba terenu, geologia

Rzeka Poprad dzieli Beskid Sądecki na dwa mniejsze obszary: pasmo Radziejowej - część zachodnia i pasmo Jaworzyny - część wschodnia. Najwyższym szczytem, leżącym w zachodniej części, jest Radziejowa (1262 m n.p.m.). Ponad 1000 m n.p.m. wznoszą się w paśmie Radziejowej również: Złomisty Wierch (1226 m n.p.m.), Wielki Rogacz (1182 m n.p.m.), Prehyba (1175 m n.p.m.), Skałka (1161 m n.p.m.), Eliaszówka (1023 m n.p.m.). Najwyższym szczytem w paśmie Jaworzyny jest natomiast Jaworzyna Krynicka (1114 m n.p.m.). Wysokość 1000 m n.p.m. osiągają: Wierch nad Kamieniem (1084 m n.p.m.), Runek (1080 m n.p.m.), Pusta Wielka (1061 m n.p.m.). Na wschodzie Beskidu Sądeckiego leży pasmo Zimnego-Dubnego, często określane jako góry Leluchowskie, oraz szereg samodzielnych wzniesień, które nie przekraczają jednak wysokości 1000 m n.p.m.

Beskid Sądecki zbudowany jest z silnie sfałdowanych skał fliszu płaszczowiny magurskiej. Są to przede wszystkim piaskowce magurskie (stanowiące najwyższą część płaszczowiny), mułowce, łupki ilaste oraz zlepieńce. W obrębie Beskidu występują różne typy piaskowców magurskich np. piaskowiec krynicki, piaskowiec z Piwnicznej, warstwy łąckie (Matuszczyk 1993). Główny zarys rzeźby terenu ukształtował się w trzeciorzędzie. W pliocenie, po ustaniu ruchów górotwórczych, następowały okresy podnoszenia i denudacji, tworząc układ grzbietów i dolin, który można dziś obserwować. Doliny subsekwentne są charakterystyczne dla obszaru położonego bliżej Kotliny Sądeckiej. Im dalej na południe, tym doliny stają się bardziej przełomowe.

Pasmo Jaworzyny odznacza się znaczną kontrastowością form rzeźby, dużymi wysokościami względnymi oraz ważnymi z punktu widzenia turystyki - rozległymi panoramami. Interesującym obiektem geologicznym jest tzw. Diabelski Kamień położony na stoku Jaworzyny Krynickiej. Ma on charakter grzyba skalnego o wysokości ok. 5 metrów, zbudowany jest z trzech warstw piaskowca. Na stoku tej samej góry znajduje się tzw. Jaskinia Zbójecka. Wychodnie skalne (głównie piaskowców) występują m.in. na Pustej Wielkiej, a także na stoku Wielkiej Polany, gdzie ponadto znajduje się kolejna w tych górach Jaskinia Zbójecka. W pobliżu Szczawnicy położone jest wypiętrzenie Bonarki, które stanowi jedyną wychodnię skał magmowych w paśmie Radziejowej.

©SK 2008 // Turystyka uzdrowiskowa w Beskidzie Sądeckim \\